|
|
Antibioticaresistentie: een thema dat ons allen aanbelangt!
 Afdrukbare versie |  Laatst bijgewerkt op
08.02.2018
 Antibiotica zijn essentiële geneesmiddelen voor de gezondheid van mens en dier: ze worden gebruikt om infecties van bacteriële oorsprong te bestrijden, en veel. Sommige van die infecties kunnen voor de mens dodelijk zijn. Maar bepaalde antibiotica werken niet meer bij bepaalde bacteriën: die zijn «resistent» geworden. Die resistentie, “antibioticaresistentie” genaamd, vormt een reëel probleem voor mens en dier. Het Voedselagentschap wil sensibiliseren over dit verontrustend probleem, dat een wereldwijde zorg is geworden.
Wat is een antibioticum?
Een antibioticum is een geneesmiddel dat wordt gebruikt in geval van een infectie om de groei van bacteriën te vernietigen of te verhinderen. Een antibioticum kan op natuurlijke wijze worden geproduceerd door schimmels of bacteriën of op synthetische wijze door de mens. De ontdekking van antibiotica in 1928 betekende een revolutie in de medische wereld en de ontwikkeling ervan heeft het mogelijk gemaakt om miljoenen mensen te behandelen. Tegenwoordig is het gebruik van antibiotica wijd verspreid, zowel in de humane geneeskunde als in de diergeneeskunde. Dit wijd verspreide gebruik van antibiotica kan een ongewenst effect met zich meebrengen: het opduiken van bacteriën die resistent zijn voor de geneeskrachtige effecten van antibiotica. We spreken in dat geval van antibioticaresistentie.
Wat is een bacterie?
Bacteriën zijn eencellige microorganismen (d.w.z. organismen die uit slechts één cel bestaan) die we terugvinden in alle soorten milieus, zowel op het land als in het water. Ze kunnen een positief en nuttig effect hebben op hun omgeving, maar sommige bacteriën kunnen ook gevaarlijk zijn en bijvoorbeeld ziektes veroorzaken bij mensen, dieren en planten. Infecties veroorzaakt door bacteriën kunnen goedaardig zijn, maar ze kunnen in bepaalde gevallen ook ernstige schade en zelfs het overlijden van de geïnfecteerde persoon veroorzaken.
Preventieve methodes maken het mogelijk om het risico op besmettingen te verminderen: het gebruik van temperatuurbehandelingen (pasteurisatie of UHT-behandeling van melk bijvoorbeeld) of van chemische producten (ontsmettende middelen, chloorbehandeling, jodiumbehandeling, ...) houden immers de aanwezigheid van bacteriën op een inert niveau. Maar komt het toch tot een infectie dan is het gebruik van geneesmiddelen vereist die de bacteriën aanvallen en trachten te neutraliseren: dit zijn antibiotica.
Bacteriën die resistent zijn voor de medische behandelingen
Antibioticaresistentie die we vaststellen bij de mens kan rechtstreeks verbonden zijn aan het gebruik van antibiotica in de humane geneeskunde. Antibioticaresistentie kan daarnaast ook een ongewenst effect zijn van het gebruik ervan bij dieren. Vooral dit gebruik van antibiotica bij vee en bij huisdieren vereist de permanente waakzaamheid van het Voedselagentschap en van het Geneesmiddelenagentschap (FAGG). Er zijn resistente dierlijke bacteriën die mensen kunnen besmetten (we spreken dan van zoönotische bacteriën). Maar een menselijke bacterie kan ook op een zeker moment «gewijzigd» worden: er kan een uitwisseling van genetisch materiaal tussen resistente dierlijke bacteriën en menselijke bacteriën plaatsvinden, waardoor die menselijke bacteriën op hun beurt resistent worden.
De strijd tegen antibioticaresistentie is een wereldwijde strijd
Overheidsinstellingen, medische kabinetten, dierenartsen en ziekenhuizen, kortom de volledige wereld van de humane geneeskunde en de diergeneeskunde zijn zich, in het kader van de “One Health”- benadering, bewust van deze microbiële resistentie. Daarom bundelen zij de krachten om te komen tot een doordacht gebruik van antibiotica.
Gelijktijdig met talrijke andere communicatie- en sensibiliseringsacties werd in november 2017 een internationale week voor goed gebruik van antibiotica gelanceerd door de OIE (Werelddierengezondheidsorganisatie) en de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie). Het doel: de internationale gemeenschap bewustmaken van de gezondheidsrisico’s en goede praktijken bevorderen bij de invoer, de distributie en het toedienen van antibiotica in de humane geneeskunde en de diergeneeskunde.
Het FAVV en zijn partners op dat vlak hebben deelgenomen aan die bewustmakingsweek.
Antibioticaresistentie is een fenomeen van primordiaal belang en ieder gebruik van antibiotica dient verstandig te zijn. Antibiotica maken het mogelijk om de verspreiding van bacteriën tegen te gaan (ze zijn niet doeltreffend tegen virussen of schimmels) en het is van essentieel belang om zodanig te handelen dat deze gunstige effecten voor de volksgezondheid en de dierengezondheid duurzaam zijn. Er staat wereldwijd dus veel op het spel. Een recent onderzoek gevoerd door de Universiteit Antwerpen in meer dan 50 landen heeft aangetoond dat er verschillen bestaan met betrekking tot het gebruik van antibiotica afhankelijk van het continent: in Afrika en in Azië wordt de helft van de patiënten die in het ziekenhuis worden opgenomen behandeld met antibiotica, tegenover een derde in Europa. Uit deze studie blijkt ook dat antibiotica over het algemeen worden toegediend aan 2 patiënten op 3 zonder een voorafgaande analyse over de relevantie van zo’n behandeling.
 Antibioticaresistentie komt voor in alle delen van de wereld. Om de verspreiding ervan tegen te gaan zijn gecoördineerde maatregelen en wereldwijde strategieën vereist.
De Europese Commissie bekommert zich al jaren over dit probleem. Zo legt ze sinds 2014 alle lidstaten op om een monitoringprogramma uit te werken over de antimicrobiële resistentie van bacteriën (onder andere Salmonella, Campylobacter en Escherichia coli) die aanwezig zijn bij dieren en in hun voeding, om zo een algemeen zicht te hebben op de situatie in Europa. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft in mei 2015 een actieplan goedgekeurd. Dit plan heeft tot doel infectieziekten te voorkomen en te behandelen door veilige en efficiënte geneesmiddelen.
Toezicht door de Belgische landbouwsectoren en overheid en overzicht op Europa
Sinds 2011 gaat het FAVV, net als andere Belgische autoriteiten, over tot opvolging van de antibioticaresistentie bij runderen, varkens en gevogelte, zoals bepaald in het Europees besluit (2014) dat aan alle lidstaten de uitvoering oplegt van een toezichtsprogramma voor antibioticaresistentie, onder andere bij Salmonella, Campylobacter en E. coli. Op die manier beschikt de Europese Commissie over een overzicht van de situatie in Europa. Het AMCRA is een vzw die wordt ondersteund en mede wordt gefinancierd door het FAGG en het FAVV. Het AMCRA werd opgericht in 2012 en doet dienst als Belgisch kenniscentrum inzake antibioticagebruik en resistentie bij dieren. De opdracht van het AMCRA is deel te nemen aan het verzamelen en analyseren van gegevens over het gebruik van antibiotica en de bacteriële resistentie in diergeneeskunde in ons land, actoren op het terrein en overheden te adviseren, informatiecampagnes te voeren, ...
| Een aangepast gebruik van antibiotica en de vermindering van de gebruikte hoeveelheden hebben een rechtstreeks effect op de daling van de bacteriële resistentie, dat is dus het belangrijkste middel voor de bestrijding van dit fenomeen. Dierenartsen, fokkers en eigenaars van gezelschapsdieren zijn dan ook onmisbare actoren om die strijd te voeren: “antibiotica: geen automatische logica” |
Globaal actieplan in diergeneeskunde en resultaten
Een “Visie 2020” is uitgewerkt door het AMCRA. Dit plan bepaalt percentages voor de vermindering van het gebruik van die geneesmiddelen. Het is een ambitieus maar realistisch plan voor 2020 (zie www.amcra.be). De Belgische overheid heeft deze objectieven overgenomen, die een daling vastleggen met de helft van het globaal gebruik van antibiotica in de diergeneeskundige sector en een daling met 75 % van de meest kritische antibiotica tegen 2020 (dit tegenover referentiejaar 2011). Die doelstellingen van vermindering bij diergeneeskunde, net als een reeks acties om dat te bereiken, hebben het voorwerp uitgemaakt van een formeel akkoord tussen de overheid vertegenwoordigd door de federale ministers van Volksgezondheid en Landbouw en van 16 organisaties die betrokken zijn bij deze bestrijding (beroepsorganisaties van dierenartsen, landbouwers, farmaceutische beroepsorganisaties, beheerders van lastenboeken, fabrikanten van diervoeders, eerstelijnslaboratoria, ...). Dat is geformaliseerd in een convenant dat is ondertekend op 30 juni 2016 en dat het kader vormt van het Belgisch actieplan inzake diergeneeskunde. Een nieuwe wetgeving gepubliceerd in 2016 legt bovendien bepaalde voorwaarden op voor het gebruik van de meest kritische antibiotica bij nutsdieren. Het gaat dan om de verplichting van antibiogrammen, net als de registratie in een centrale databank van de antibiotica die worden gebruikt in bepaalde soorten kwekerijen. Het doel? Het echte gebruik nauwkeuriger kennen, want voordien beschikten we enkel over globale verkoopscijfers.
Evolutie
De acties uitgevoerd door alle actoren werpen hun vruchten af! Globaal gebruik van antibiotica in dierengeneeskunde: daling van 4,8% van 2015 tot 2016 en sinds 2011: - 20%. Gebruik van kritische antibiotica: daling van 53% van 2015 tot 2016 en van 56% sinds 2011. We stellen tegelijkertijd een duidelijke dalende trend vast van de niveaus van bacteriële resistentie, wat het uiteindelijke doel vormt. Die resultaten zijn bemoedigend en de betrokken actoren verbinden zich ertoe om hun inspanningen voort te zetten om de vastgestelde doelstellingen te kunnen bereiken.
Bron : Naar een artikel in de Nieuwsbrief FAVV nr.70, pagina's 3, 4 & 5. |
|
 |
